06.
Toplama ve Kullanımı
Şevketi bostan gerek ülkemizde ve gerekse ülkemiz dışında Batı Avrupa’nın birçok yerinde kök kabukları ve rozet yaprakları sebze olarak tüketilmektedir. Ülkemizin birçok yerinde bulunmasına rağmen, sebze olarak değerlendirilmesi Ege Bölgesinde, özellikle İzmir ve çevresinde yaygındır.
Kültürü yapılsa da şevketi bostan, çoğunlukla bahar aylarında (yöreye bağlı olarak, kasım ayından ilkbahara kadar) doğadan toplanarak sebze olarak tüketilmektedir. Bu nedenle
doğal alanlardaki bitkiler, aşırı toplanma nedeni ile azalmış, oldukça zayıflamış durumdadırlar. Herhangi bir toplama alanında türlerin tohum saçarak hayatta kalmasının devamlılığı için bazı bitkileri tohuma bırakılmalıdır.
Oldukça hoş bir tada sahip olan şevketi bostan bitkisinin çeşitli kısımları yöresel olarak yemeklerde sebze olarak kullanılır. Dikenli yapraklar sıyrılarak orta kaburganın beyaz etli kısmı ve/veya kökleri temizlenerek etli (özellikle kuzu etliveya oğlak eti) veya zeytinyağlı yemeği, kök ve yaprak kısımlarının haşlanarak ekşili veya yoğurtlu salatası, kavurması (yumurtalı veya sade), çorbası, kızartması, pilavı, omleti, salamurası/turşusu, sıyrılmış yapraklarının sarması yapılır.
Sarı turuncu çiçekleri de safran yerine iyi bir alternatif olarak kullanılmaktadır.
Tıbbi özelliklerinden dolayı geleneksel tıpta kullanımı da vardır. Doğal bir idrar söktürücü ve taş düşürücü olan şevketi bostan, ilaç olarak kullanılması ruhsatlı birkaç bitkiden biridir. Köklerinden yapılan ilaç “Lityazol Cemil” ismi ile ruhsat almıştır.
07.
Şevketi Bostanlı Tarifler
KUZU ETLİ ŞEVKETİ BOSTAN
Malzemeler:
1 kg şevketi bostan
400 gram kuşbaşı kuzu eti
1 adet soğan
2 diş sarımsak
1 çay bardağı zeytinyağı
Su
Tuz
1 yemek kaşığı un
1 adet limon
Sosu için:
1 adet limon
1 yemek kaşığı un
İsteğe bağlı olarak 1 yumurta sarısı
Hazırlanışı:
Yaprakların dikenlerini temizleyin ve yıkayın. Köklerini soyun ve köklerin ortasındaki odunsu kısmı çıkarın. Temizlenmiş ve yıkanmış şevketi bostan köklerini ve dikeni temizlenmiş taze yapraklarını 4-5 cm uzunluğunda doğrayın. Derin bir kaseye su, un ve limon suyunu koyun. Kök kısımların kararmaması için bu suda bekletin.
Yapılışı:
Bir tencereye zeytinyağını ve kuşbaşı kuzu etini koyup soteleyin.
Doğranmış soğanı ve sarımsağı ekleyin. Tuzu ekleyip 4-5 dakika kavurun. Ardından etlerin pişmesi için su ekleyin.
Eti pişirirken sosu hazırlayın. Sos malzemelerini derin bir kaseye koyun ve karışım pürüzsüz bir sos haline gelinceye kadar çırpın.
Etler pişmeye yaklaştığında süzülmüş şevketi bostanları ekleyin ve birlikte pişirin. Sosu ekleyerek bir süre daha pişirin ve sıcak servis yapın.
ŞEVKETİ BOSTAN ÇORBASI
Malzemeler
500 gr şevketi bostan
1 adet soğan
Su ve et suyu
Tuz
Karabiber
Zeytinyağı
Terbiyesi için
Yarım limon suyu
250 gr yoğurt
1 yumurta sarısı
2 tepeleme yemek kaşığı un
Yapılışı
Ayıklanmış şevketi bostan köklerini yarım santimlik ince şeritler halinde kesin. Sıyrılmış yaprakları ve şeritler halinde kesilen kökleri 2 santim doğrayın.
Soğanı rendeleyin ve zeytinyağında biraz kavurun. Ardından tencereye şevketi bostanları ekleyin. 15-20 dakika boyunca arada karıştırarak, şevketi bostanlar yumuşayıncaya dek, kavurmaya devam edin. Tencerenin içine suyu ve kemik suyunu veya et suyunu ekleyerek pişirmeye devam edin.
Ayrı bir kabın içerisinde yoğurdu, unu, yumurta sarısını ve limonu iyice çırparak terbiyeyi hazırlayın. Çorbanın suyundan birkaç kaşık alıp terbiyeye azar azar ekleyin ve karıştırın. Çorbaya bu karışımı katın ve tuz karabiberi de ekleyerek karıştırarak çorbayı pişirmeye devam edin.
Ocağın altını kısın ve arada karıştırarak, şevketi bostanlar dilediğiniz kıvamda yumuşayıncaya dek pişirin. Sıcak servis yapın.